داستان ژانر علمی تخیلی گونهای از داستان است که محتوای آن تخیلی اما مبتنی بر علم است. این ژانر به حقایق، نظریه ها و اصول علمی متکی است و رویداد های عجیب و غریبی که اتفاق میافتد همگی مبتنی بر حقایق علمی است و اینجاست که تفاوت آن با ژانر فانتزی مشخص میشود.
اگرچه نمونه هایی از داستان های علمی تخیلی در گذشته وجود دارد اما محبوبیت و گسترش آن با ظهور فناوری مدرن در 150 سال گذشته مرتبط است. با پیشرفت هایی که در صنایع برق و الکترونیک، اکتشافات فضایی، پیشرفتهای پزشکی، رشد صنعتی و غیره به دست آمد ژانر علمی تخیلی نیز پیشرفت کرد.
انواع ژانر علمی تخیلی
داستانهای علمی تخیلی معمولاً به دو دستۀ علمی تخیلی سخت «Hard Science Fiction» و علمی تخیلی نرم «Soft Science Fiction» تقسیم میشوند.
علمی تخیلی سخت (Hard Science Fiction)
داستان های علمی تخیلی سخت از حقایق و اصول علمی پیروی میکنند و بر علوم طبیعی مانند فیزیک، نجوم، شیمی، اخترفیزیک و غیره متمرکز هستند. داستان های علمی تخیلی سخت اغلب توسط دانشمندان واقعی نوشته میشوند و پیشبینی های دقیقی درباره رویدادهای آینده ارائه میدهند. بهعنوان مثال، فیلم Gravity، داستان فضانوردی است که فضاپیمایش هنگام تعمیر یک ماهواره آسیب میبیند، این فیلم به دلیل دقت علمی خود از نظر آنچه در فضا اتفاق میافتد مشهور است.
علمی تخیلی نرم (Soft Science Fiction)
داستان های علمی تخیلی نرم بر علوم اجتماعی، مانند انسان شناسی، جامعه شناسی، روان شناسی، سیاست یا بهعبارت دیگر، علومی که رفتار انسانی را در بر میگیرند، متمرکز هستند. داستان های علمی تخیلی نرم عمدتاً به پیامدهای علمی احتمالی رفتار انسان میپردازند. بهعنوان مثال، انیمیشن دیزنی Wall-E یک داستان علمی تخیلی آخرالزمانی در مورد پایان زندگی بر روی زمین در نتیجه بیتوجهی انسان به طبیعت است.
بیشتر آثار علمی تخیلی ترکیبی از داستانهای علمی تخیلی سخت و نرم هستند. داستان علمی تخیلی همچنین دارای تعداد زیادی زیرژانر است، ازجمله سفر در زمان، آخرالزمانی، اتوپیایی/دیستوپیایی، تاریخ جایگزین، اپرای فضایی و علمی تخیلی نظامی.
استیم پانک
استیم پانک زیرژانری از ژانر علمی تخیلی است که فضایش با الهام از تکنولوژی و کارخانه های صنعتی قرن نوزدهم که از موتور بخار استفاده میکردند، شکل گرفته است. تصور کنید داستان در انگلستان عصر ویکتوریا یا غرب وحشی آمریکا میگذرد اما کشتی های هوایی، آدم های مکانیکی، توپ های جنگی بخار و دستگاه های عجیب و غریب در داستان حضور دارند. گاهی عناصری از ژانر وحشت، فانتزی و تاریخی هم به این فضا اضافه میشوند. رمان های ژول ورن، اچ. جی. ولز و حتی مری شلی اولین آثاریاند که بر زیرژانر استیمپانک تأثیر گذاشتهاند. نشانه های استیم پانک نهتنها در ادبیات، بلکه در سینما، بازیهای کامپیوتری، نقاشی و طراحی داخلی هم دیده میشود.
اهمیت داستانهای ژانر علمی تخیلی
بسیاری از اوقات، داستان های ژانر علمی تخیلی نظریه های علمی واقعی را به داستان های کامل در مورد آنچه ممکن و یا قابلتصور است تبدیل میکنند. آنها نشان میدهند که:
- واقعاً در آینده چه اتفاقی میافتد
- چه اتفاقی میافتد اگر رویدادها یا شرایط خاصی رخ دهد
- پیامدهای پیشرفت های فناوری، علمی و نوآوری چیست و چه راهحلهای جایگزینی وجود دارد.
از نظر تاریخی، این فرم نهتنها برای نویسندگان، بلکه برای دانشمندان نیز محبوب بوده است. در 150 سال گذشته، داستان علمی تخیلی با حضور گسترده در سینما و تلویزیون به یک ژانر بزرگ تبدیل شده است.
نویسندگان مطرح داستان های علمی تخیلی
تعدادی از نویسندگان داستان های ژانر علمی تخیلی هستند که در توسعه این ژانر نقش مهمی داشتهاند. آرتور سی کلارک، ژول ورن و آیزاک آسیموف از معروفترین نویسندگان داستان های ژانر علمی تخیلی هستند. داستانهای آرتور سی کلارک بیشتر بر سفر فضایی متمرکز بود. معروف ترین اثر او اودیسه است. این مجموعه شامل چهار جلد است که از روی آنها فیلم هم ساخته شده است.
ژول ورن یکی دیگر از نویسندگان برجسته علمی تخیلی است. آثار او بهقدری محبوب و الهامبخش است که به او لقب «پدر داستان نویسی علمی تخیلی» دادهاند. از معروفترین کتابهای او میتوان به بیست هزار فرسنگ زیر دریا، سفر به مرکز زمین، از زمین تا کره ماه، دور دنیا در هشتاد روز و جزیره اسرارآمیز اشاره کرد. شخصیت کاپیتان نمو در داستان بیست هزار فرسنگ زیر دریا بسیار معروف است. نحوه زندگی این کاپیتان شگفتانگیز و مرموز با خدمه خود در یک زیردریایی حتی در قرن بیست و یکم بسیار زیبا و جذاب است. این کتاب در زمانی نوشته شده است که زیردریایی های پیشرفته وجود نداشتند.
ایزاک آسیموف به نوع جدیدی از رمانهای علمی تخیلی پرداخت. تمرکز اصلی او بر روی رباتها بود. کتابهای او هنوز مورد استقبال مردم قرار میگیرد.